GENEL FİZİK MUAYENE

2. GENEL FİZİK MUAYENE

Genel sağlık durumunun değerlendirilmesi; mevcut sağlık sorunlarının saptanması veya sağlık sorunları olma olasılığı yüksek bireylerin ortaya çıkarılmasına yönelik yapılan anamnez alma, gözlem, fiziksel değerlendirme, yaşam bulgularını değerlendirme ve sistem değerlendirmesini kapsar.

Hastanın muayene yöntemleri ile hastalık belirtilerini tespit etmek ve tanıyı yönlendirmek için uygulanan incelemelerin tümüne fizik muayene denir. Sistemli olarak uygulanır. Önce vücudun bazı genel özellikleri incelenir ( genel fizik muayene ) , daha sonra değişik bölge ve değişik organların muayenesi ( özel fizik muayene ) yapılır.

2.1.Genel Fizik Muayene Yöntemleri

                                        

                                            Resim 2.1: Genel Fizik Muayene Yöntemleri

Muayene metotlarını doktor uygular ancak sağlık personelleri, sağlık ekibinin önemli bir üyesi olduğu için bu metotlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır. (Örneğin aşırı kıllanması olan bir bireyin doktora yönlendirilmesi gibi). 

Muayene metotları aşağıda belirtilmiştir:

• İnspeksiyon (gözle muayene): Deride eski ve yeni çatlaklar, operasyon nedbeleri, deride dolgun venalar ve pupis kıllanma tipi, enfeksiyon skatrisleri, ülserasyonlar ve herniler tetkik edilir. Hastanın boyu, yüz yapısı, vücudun şişman veya astenik olması incelenerek hormonal bozukluk yönünden değerlendirilir. Karın, dış genital organlar, pubis, perine, anüs incelenir; gevşeklik, gerginlik ve şişlik gibi durumlar tümör açısından değerlendirilir.

• Palpasyon (elle yapılan muayene): Doktor karın palpasyonunu, hasta sırtüstü yatar pozisyonda ve dizler bükülmüş vaziyette iken elinin iç yüzüyle nazik bir şekilde muayene yapar. Ele gelen kitle varsa yeri, büyüklüğü, yumuşaklığı, hassasiyeti ve hareket kabiliyetini tespit eder. Özellikle karaciğerin perküsyon ve palpasyonu çok önemlidir çünkü oral kontraseptif kullananlarda benign karaciğer tümörü gelişme riski vardır.

                                          

                                                  Resim 2.2: Palpasyon (elle muayene)

• Perküsyon (vurma ile muayene): Perküsyonda muayene edilecek organ üzerine sol el konur. Sağ elin parmakları ile sol elin orta parmağına vurularak gelen sesler değerlendirilir. Solid ve kistik tümörlerin büyüklüğü ve sınırları bu şekilde tespit edilebilir.

                                     

                                          Resim 2.3: Perküsyon (vurma ile muayene)

• Oskültasyon (stetoskopla dinleme): Saptanan abdominal gerginliğin nedenini anlamak için yapılan yardımcı bir yöntemdir. Abdomende hassasiyet olup olmadığı araştırıldıktan sonra alt ekstremiteler de varis, ödem ve anormallik açısından değerlendirilir. Daha sonra pelvik muayeneye geçilir.

                                             

                                                          Resim 2.4: Oskültasyon

                                                                                                                                                                       

• Olfaksasyon (Koklayarak muayene): Vücut kokularının değerlendirilmesidir. Örneğin, Diyabetik ketoasidozda ağızda keton kokusu, üremide ağızda amonyak kokusu, karaciğer komasında kedi ciğeri kokusu, alkol kullanımına bağlı alkol kokusu, vajinal mantar enfeksiyonunda akıntıda küf kokusu olması gibi.

2.2.Genel Fizik Muayenede Dikkat Edilecek Hususlar

Genel fizik muayene; kişinin sağlığı ile ilgili o anki durumunun gözlenmesidir. Amaç; ilk verilerin toplanması (veri tabanı oluşturmak), sorunların belirlenmesi (normalden sapmaların belirlenmesi), değişen sağlık durumu ile ilgili olarak tedaviler hakkında klinik karar verilmesi, bakım ve tedavi sonuçlarının değerlendirilmesidir.

Tanı ve tedavi gerektiren durumlarda, anamnezden sonra fizik muayene yapılması gerekir. Hastanın anamnezi ve hastalığı doğrultusunda, planlanan tedavi veya ameliyata bağlı olarak, fizik muayene tam bir sistemik muayene şeklinde yapılmalı ve özellikle aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir:

• Hastanın genel durumu
• Beslenme durumu; aşırı zayıf, hızlı kilo kaybetmiş veya aşırı şişman hastalarda boy ve kilonun ölçülmesi
• Bilinç durumu
• Deri ve mukozaların rengi, ödemi olup olmadığı
• Baş boyun incelenmesi, yüzün şekli ve rengi, çene ve boynun hareketliği, dilin şekli ve büyüklüğü
• Solunum sisteminin değerlendirilmesi
• Kalp ve dolaşım sisteminin değerlendirilmesi, nabız sayısı, ritmi ve tansiyonun ölçülmesi, kalp seslerinin dinlenmesi
• Kas-iskelet sistemi incelenmesi; fizik deformitiler, eklem romatizması değerlendirilmesi
• Ateşin ölçülmesi
• Protez, işitme cihazı, gözlük, kontakt lens olup olmadığının belirlenmesi

2.2.1. Temel İlkeler

• Hastanın tüm kayıtları incelenir ve değerlendirilir (epikriz, reçete, rapor, radyolojik inceleme sonuçları, laboratuvar sonuçları vb.).
• Hastaya muayeneden önce yapılacak işlem açıklanır, onayı alınır.
• Yeterli ışık, sessizlik ve gerekli malzemeler sağlanır.
• İşlemden önce eller yıkanır.
• Hastanın rahat bir pozisyon alması sağlanır.
• Baştan ayağa, dıştan içe muayene yöntemi kullanılır.
• Hasta mahremiyeti için gerekli önlemler alınır.
• İşlem sırasında kişi ile iletişim hâlinde olunur ve rahatsız edici bir manevra öncesi uyarılır.

2.2.2. Oskültasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Diyafram kullanırken deri üzerine tamamen temas ettiğinden emin olunur.
• Vücut kılı fazla ise jel kullanılır.
• Stetoskobun ucu avuç içinde ısıtılır.
• Tanbur kısmı kullanılırken fazla bastırmadan hafifçe yerleştirilir.
• Çok zayıf hastalarda pediatrik stetoskop tercih edilir.
• Muayene edilecek bölgedeki giysiler çıkarılır.