Standart bir jinekolojik muayene, genel fizik muayeneyi ve pelvik muayeneyi kapsar. Fizik muayeneye meme muayenesi ile başlanır. Hastanın yaşı ne olursa olsun yapılması şart bir muayenedir. Bu nedenle meme muayenesi erken teşhis açısından çok önemlidir. Kadınlarda öldürücü olan meme kanseri insidansının günden güne artması önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Meme kanseri yaygın olmasına karşın genellikle yavaş bir gelişme hızı gösteren ve tanısı erken yapıldığında oldukça başarılı tedavi sonuçları elde edilebilen ve ölüm oranı azaltılabilen bir kanser türüdür. Ayrıca meme kanserinin erken tanı ve tedavisi yaşam kalitesinin yükseltilmesinde etkili olmaktadır.
Kadınlarda meme hastalıkları son derece önemlidir. Bu hastalıklardan bir kısmı selim meme hastalıkları olabilir, bunların önemli bir kısmını tedavi etmeye bile gerek yoktur. Bir kısmı habis meme hastalıkları yani kanser olabilir. Maalesef meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanserdir. Kadınlarda görülen tüm kanserlerin %30’unu meme kanseri oluşturur.
Meme muayenesinde ele gelen kitlede, sertlik ve renk değişikliği varsa kanserden şüphelenilerek ultrasonografi ve mamografi gibi ileri tetkikler istenir. Hiçbir bulgu olmasa bile 40 ile 70 yaş arasındaki kadınlara yılda bir kez rutin mamografi çektirmeleri önerilir.
Meme muayenesinin sonunda hastaya kendi kendini nasıl muayene edeceği anlatılır. Kadınlara ayda bir kez kendi kendine ayna karşısında meme muayeneleri yapmaları ve şüpheli durumda doktora gitmeleri konusunda eğitim verilir.
20 yaşından büyük kadınların her ay KKMM (kendi kendine meme muayenesi) uygulaması erken tanı için önemlidir. Literatürde KMM ve mamografinin meme kanseri tanısında en etkili yöntemler olduğu belirtilmiş olmasına rağmen meme kanseri vakalarının büyük çoğunluğunun hasta tarafından tespit edildiği bilinmektedir. Ayrıca KKMM maliyet gerektirmeyen her kadın tarafından evde tek başına yapılabilecek, en kısa sürede erken tanıya yönlendirebilecek, kadının mahremiyetinin korunduğu bir muayene yöntemidir.
Meme kanserinde ilk belirtilerin genellikle ele gelen kitle ile ortaya çıkarıldığı göz önüne alındığında, kadınların memedeki bir kitleyi erken tespit etmelerinde KKMM uygulamasının önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Türkiye’ de kadınların meme kanserini önlemeye yönelik uygulamalarını etkileyen faktörleri inceleyen çalışmalar sınırlı olmakla birlikte kadınların çoğunun KKMM yapmadıkları görülmüştür.
Araştırmalar kadınların KKMM yapmama nedenlerinin; bir kitle bulma ve ne yapacağını bilememe korkusu ile ilgili olduğunu, KKMM uygulama basamakları ile ilgili bilgilerin yeterli olmadığını ve bu durumun KKMM ile ilgili bir eğitimle azaltılabileceğini bildirmektedir. Bununla birlikte kadınların KKMM uygulama konusundaki yeterlikleri, KKMM uygulayabilme yeteneklerini, kendilerine olan güvenlerini ve uygulamanın sıklığını da artıracaktır.
3.1. Kendi Kendine Meme Muayenesi Aşamaları
Erken tanı daha etkili tedavi ve çoğu durumda tam şifa anlamına gelir. Yıllık olağan muayenelerde doktorun yaptığı meme muayenesi ve belli bir yaştan sonra muayeneye ek olarak yapılan mamografi / meme ultrasonografisi, meme kanseri erken tanısının doktora düşen kısmıdır. Kendi kendine meme muayenesi usulünü kavrayarak aylık olarak uyguladığında, ender görülen ancak erken tanındığında tedavi şansı yüksek olan bu kanser türüyle başa çıkmak için kişiler kendilerine düşen görevi yerine getirmiş olacaktır.
Kendi kendine meme muayenesi, usulüne uygun uygulanmadığında memeler de bir sorun varmış izlenimi edinmeye ve böylece gereksiz yere kaygı duymaya neden olabilir. Bu nedenle aşağıdaki açıklamaları dikkatlice okuduktan ve anlatılan muayene usulünü iyice kavradıktan sonra muayeneye başlamak önerilir. Gerekli durumlarda ve özellikle de muayene sırasında normal dışı olduğu düşünülen bir bulguya rastlandığında doktora mutlaka danışılmalıdır.
Kendi kendine meme muayenesi ideal olarak adet döngüsünün 5.-7. günleri arasında, ayda bir kez yapılmalıdır.
Adet kanamasının başlamasıyla birlikte kanda östrojen ve progesteron hormonlarının etkinlikleri nispeten azalır ve meme dokusunu incelemek kolaylaşır. Yukarıda belirtilen günler dışında ve özellikle de adet kanamasına yakın yapılan meme muayenelerinde bu hormonların etkisiyle memeler dolgun ve bastırmakla ağrılı olurlar. Bu da kendi kendine muayenenin etkinliğini önemli derecede azaltır.
Menopoz döneminde olan ve adet görmeyen kadınlar ise her ayın kendi belirledikleri bir gününde bu muayeneyi yapabilirler. Menopoz döneminde kullandıkları hormon ilaçları nedeniyle düzenli olarak adet görmeye devam eden kadınlar da yine bu muayeneyi adet döngüsünün 5.-7. günleri arasında yapmalıdır.
Kendi kendine meme muayenesinin üç ayrı aşaması vardır:
- Gözle değerlendirme,
- Yatar pozisyonda elle değerlendirme,
- Ayakta elle değerlendirme.
Her bir aşama meme dokusu hakkında çok değerli bilgiler verir ve mutlaka uygulanmalıdır.
3.2. Memelerin Gözle Değerlendirilmesi
Kendi kendine meme muayenesinin ilk basamağı memelerin gözle değerlendirilmesidir. İyi aydınlatılmış bir odada bayan üstü çıkarıp ayna karşısına geçerek meme muayenesine başlamalıdır.
Eller kalçalardayken, avuçları önde sıkarken, kollar yanlarda serbest sallanır durumdayken, eller havadayken ve vücut öne serbestçe eğilmiş durumdayken, toplam beş ayrı pozisyonda her iki meme aynada iyice incelenmelidir.
Bu incelemenin toplam beş ayrı pozisyonda yapılmasının amacı meme dokusunun arkasında kalan kasların çeşitli pozisyonlarda farklı şekilde kasılmasının ve böylece meme dokusundaki muhtemel habis oluşumların gözle görülebilir hâle gelmesinin sağlanmasıdır. Memedeki habis kitleler çoğu durumda memeye sabit bir duruş kazandıran Cooper bağlarının ve meme arkasındaki kasların işlevlerini bozar ve bu durum memeye çeşitli pozisyonlar verilerek belirgin hâle getirilebilir.
Gözle değerlendirmede memelerde belirgin şişlik, meme cildinde içe doğru çekilme alanları, renk değişiklikleri, kızarıklık, yüzeyel damarlarda önceden var olmayan bir belirginleşme hâli, ciltte “portakal kabuğu” manzarası (cilt yüzeyinde lenf kanalı tıkanıklıklarına bağlı olarak portakal kabuğu görünümünü andıran değişiklikler) gibi bulgular aranmalıdır. Özellikle bir pozisyondan diğerine geçişte bazı değişiklikler belirginleşebilir.
Aynada memelerde birinin diğerine göre daha farklı bir boyutta olduğu fark edildiğinde endişeye kapılmamak gerekir. Başka bir bulgunun yokluğunda bu, yapısal normal bir durum olarak kabul edilir.
Meme ucunun içe doğru çekilmesi, tümüyle içe gömülmesi, meme başında şekil ve renk değişiklikleri aranması gereken diğer bulgulardır. Meme uçları önceden beri içe dönükse bu yapısal bir durumdur, önemli olan böyle bir değişikliğin yeni ortaya çıkmış olup olmamasıdır. Bir pozisyondan diğerine geçişte içe gömülen veya dışarı taşan meme başı normal dışı bir durumun habercisi olabilir.
Yukarıdaki görsel değişikliklerin varlığı memelerde normal dışı bir durumun varlığını göstermemekle beraber, doktora başvurulmasını gerektiren durumlardır.
Kendi kendine yapılan meme muayenesinde meme uçlarının sıkılarak buradan sıvı gelip gelmediğinin araştırılmasının gerekli olup olmadığı henüz tartışmalıdır.
Genel görüş, doktor tarafından yıllık gerçekleştirilen olağan meme muayenesinde meme uçlarının sıkılarak sıvı akışı olup olmadığının araştırılmasının ve kadının meme uçlarından kendiliğinden gelen sıvı akışını doktoruna haber vermesinin yeterli olduğu yönündedir. Bu konuda doktorun önerilerine uyulmalıdır.
Memelerin gözle değerlendirilmesi sonrasında sıra elle değerlendirmeye gelir. Bu aşamada öncelikle hem yatar pozisyonda hem de ayaktayken uygulanacak elle değerlendirmede kullanılacak muayene usulleri konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.
Elle değerlendirme usulleri aşağıdaki şekildedir:
Elle değerlendirmede meme dokusunda normalde var olan meme dokusu ile olmaması gereken bir dokunun ayrımı önemlidir. Elle değerlendirmede meme dokusu asla baş ve işaret parmağı arasında sıkılmamalı, elin baş ve serçe parmakları dışında kalan üç parmağı meme dokusu üzerine yerleştirilerek tarama parmakların hassas olan iç yüzeyleriyle dokuyu hissederek yapılmalıdır.
Meme dokusunun tümüyle taranması, memenin koltuk altından göğüs kemiğine, köprücük kemiğinden memenin alt sınırına kadar tüm alanların dikkatlice hissedilerek taranması demektir. Bu amaca yönelik olarak parmak uçlarını meme üzerinden kaldırmadan memenin tamamı ya daireler çizerek, ya yukarıdan aşağı-aşağıdan yukarı tarayarak ya da merkezden dışa tarayarak değerlendirilebilir. Çoğu kadına yukarıdan aşağı-aşağıdan yukarı tarama daha kolay gelir. Kişiler deneyerek kendine hangi yöntemin daha kolay geldiğini bulabilir.
Muayeneyi yaparken parmakları yalnızca cilt üzerinde kaydırmak bulgu vermez. Her memede her tarama toplam üç kez hafif, orta ve şiddetlice bastırarak tekrarlanmalıdır. Karmaşık gibi gelse de usulüne uygun yapılan iki-üç muayene sonunda ellerin otomatikleştiği görülür.
Ele gelen kitlelerin anlamı şu şekildedir:
Meme dokusunu başparmak ve işaret parmakları arasında sıkıştırarak inceleme denendiğinde ele büyükçe kitleler gelecektir. Bu “kitleler” normal meme dokusudur. Kendi kendine meme muayenesinde amaç bu kitleler arasında yer alan normal dışı tümöral yapıların saptanmasıdır. Meme muayenesini yukarıda anlatıldığı şekilde yapıldığında normal meme dokusu arasındaki muhtemel normal dışı kitleleri saptama şansı yüksektir. Bu ön bilgiler sonrasında artık elle muayeneye geçilebil
3.3. Memelerin Yatar Pozisyonda Elle Değerlendirilmesi
Memeleri yatar pozisyonda elle değerlendirmek için sırtüstü yatılmalı. Sağ omzun altına bir yastık veya katlanmış bir havlu yerleştirdikten sonra sağ el başın altına konur. Bu aşamada meme dokusu bir yana doğru kaymamalı ortada durmalıdır.
Daha sonra sol el parmaklarıyla meme, yukarıda anlatıldığı şekilde tümüyle taranmalıdır. Sağ memenin değerlendirmesi tamamlandıktan sonra da aynı işlemler sol memede gerçekleştirilmelidir. Yatar pozisyonda elle muayenede kayganlığı artırmak için pudra kullanmak faydalı olabilir.
3.4. Memelerin Ayakta Elle Değerlendirilmesi
Bu muayene ideal olarak duş altındayken sabunlu elle yapılır. Zira suyun ve sabunun etkisiyle meme dokusundaki muhtemel kitleler çok daha kolay ulaşılır hâle gelir.
Ayakta muayenede önce sağ el enseye yerleştirilir ve yatar pozisyonda elle değerlendirmede yapılan işlemler önce sağ meme için sonra da sol meme için tekrarlanır. Ayakta yapılan muayene özellikle üst dış kadrandaki kitlelerin daha iyi fark edilmesini sağlar. Meme kanserlerinin %60-70’i meme dokusunun en yoğun olduğu bu bölgede görülür.
Resim 3.5: Ayakta meme muayenesi
http://www.trsgo.org/menu/160/kendi-kendine-meme-muayenesi
Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim... gerçekten çok faydalı bilgiler paylaşmışsınız...
YanıtlaSilRica ederim özlem hanım... Faydalı olabilmişsem ne mutlu bana..
Sil